Jesteśmy społecznością, która kocha książki

„Spowodowanie ciężkich obrażeń ciała, nieuprawnione pozbawienie wolności, groźby, wprowadzenie systemu niewolnictwa, rozbój, kradzieże, zagrożenie dla życia i majątku poprzez działania zagrażające bezpieczeństwu publicznemu, utrudnianie działań służbowych i niedozwolone posiadania broni oraz materiałów wybuchowych”.
Taką listę zarzutów usłyszał pod swoim adresem Jozo Poskok. Ojciec czterech dorosłych synów mieszkających razem z nim. Głowa rodziny i wdowiec, który odczytującemu przestępstwa adwokatowi, zadał fundamentalne pytanie – „Czy to coś złego?”
Pytanie, w którym zawarł całą swoją mentalność i podsumował styl życia.
Samozwańczego autokratę w Dolinie Poskoków położoną wysoko w górach i trudną do odnalezienia, bo „skryła się jak obwarowana twierdza, tylko z jedną drogą otwierającą się, wijącą niczym rzeka w parowie”, by zamknąć się niemal pionową turnią. To pod nią ukryła się „wieś z dziesięcioma niezamieszkanymi domami, rozsypującymi się, zarosłymi mchem kamiennymi domami i stodołami, tu i tam widać porozbijane dachówki, a wśród tej pustki” jedyny dom ostały na ojcowiźnie, której nie opuścił Jozo wraz z synami. Tworzyli państwo w państwie z mieszkańcami, których każdy bał się zaczepić, a tym bardziej wymagać bodaj opłat za prąd, bo „byli jak zdradzieckie żmije, poskoki właśnie”, od których pochodziło ich nazwisko.
Na rodzinę Poskoków nie było mocnych.
Jednak tam, gdzie diabeł nie mógł, posłał babę. Pomysł ten podsunął zaprzyjaźniony ksiądz niewinnym, życzliwym zdaniem – „Żeby chociaż jeden babę tu sprowadził, lekcej by wam było”. Wbrew woli ojca, który uważał, że „kiedy młody człowiek ulegnie pokuszeniom ciała, to zapomni, skąd i dokąd zmierza”, najstarszy z braci Kreszimir udał się do miasta, sprowadzając do męskiego świata dla siebie - żonę, dla ojca - czarownicę, dla reszty braci - pokuszenie, które tylko czekało, by dopaść ich dusze ochrzczone, a dla wszystkich - Helenę trojańską, która wywołała wojnę z resztą świata. A dokładnie z komendantem policji, którego kobieta była narzeczoną, aczkolwiek mu niechętną.
Od tego momentu wystartował z maksymalnym przyśpieszeniem górski rollercoaster z oblężeniem bałkańskiej „Troi”.
Odnalazłam w tej satyrze na współczesne społeczeństwo biernych Chorwatów próbujących zatrzymać rozwój, powołując się na tradycję i patriarchat, wszystko to, co tak charakterystyczne dla filmów Emira Kusturicy odzwierciedlonych w jego autobiografii wyreżyserowanej, jak film – „Gdzie ja jestem w tej historii?”. Wprawdzie reżyser jest Serbem, a chorwaccy bohaterowie opowieści nie darzyli jego nacji sympatią, pamiętając wojnę między ich narodami, to jednak łączy ich duch i fantazja bałkańska.
Przede wszystkim rozpierająca energią żywiołowość.
Emocje nakręcały fabułę niczym dobrze naoliwioną karuzelę, a przechodzenie z jednego nastroju do drugiego przypominało przeskok iskry wywołującej wybuch złości lub euforii popartej argumentem kałasznikowa albo pieśnią śpiewaną pełną piersią. Metody stosowane wobec każdego, kto nie stał po ich stronie, można było podsumować mentalnością naszego rodzimego Pawlaka z „Samych swoich” – sprawiedliwość sprawiedliwością, ale musi być po naszej stronie.
Nawet jak trzeba byłoby przeciwnika ubić (sic!).
A wszystko to w rozweselających oparach czarnego humoru, absurdu, gagów sytuacyjnych oraz zabawnych dialogów bohaterów i komentarzy narratora, wprawiających w permanentnie rozbawienie od początku do końca historii o utracie władzy ojcowskiej, odwiecznych prawach natury męskiej i świecie patriarchalnym, który nie ma prawa funkcjonować i przetrwać bez pierwiastka żeńskiego, a rodzina bez społeczeństwa.
Z wnioskiem – w młodych nadzieja.
Gdyby Homer był również komikiem tak, jak autor i urodził się na Bałkanach, jego opowieść o Troi byłaby niczym „Cud w Dolinie Poskoków”.
naostrzuksiazki.pl

„Spowodowanie ciężkich obrażeń ciała, nieuprawnione pozbawienie wolności, groźby, wprowadzenie systemu niewolnictwa, rozbój, kradzieże, zagrożenie dla życia i majątku poprzez działania zagrażające bezpieczeństwu publicznemu, utrudnianie działań służbowych i niedozwolone posiadania broni or...

Rozwiń

Zwiń

„Wydawało mi się, że w mojej bieszczadzkiej samotni będę mógł z powodzeniem unikać stresujących sytuacji”.
Oj, tak! Jak się okazało – Zdzisławowi Mokrynie tylko tak się wydawało. A przynajmniej, po tragicznych wydarzeniach w Rykowie opisanych w pierwszym tomie „Zabij mnie, tato” tego cyklu, miał taką nadzieję. Zrobił wszystko w ciągu ostatnich czterech lat, by odciąć się od smutnej przeszłości. Wyjechał z Rykowa i zaszył się w Bieszczadach, uważając je za idealne miejsce do zapuszczenia nowych korzeni.
Jednak odezwały się te stare.
Jego ciotka z Podlasia została zamordowana we własnym domu w Czemianach, a o zbrodnię zaczęto podejrzewać... Zdzisława Mokrynę. Na dodatek jego przyjaciel stracił dziecko w podejrzanych okolicznościach i nie było ono w okolicy jedynym w ciągu ostatniego półrocza. W emerytowanym funkcjonariuszu odezwał się gliniarz, „który zjadł zęby w Biurze Spraw Wewnętrznych”.
Napięcie zaczęło rosnąć i nie opadło do końca!
Autor świetnie poprowadzone wątki kryminalne odsłaniał naprzemiennie w dwóch czasach – teraźniejszym pełniącym funkcję epilogu i przeszłym, które nieuchronnie zmierzały do jednej, bardzo ważnej daty, pokazując je z różnych punktów widzenia – głównego bohatera Zdzisława Mokryny, jego dawnej sympatii, a obecnie prokurator Olgi, jego przyjaciela z dzieciństwa Piotra oraz emerytowanego nauczyciela. To wokół tych postaci autor obudował obszerną i gęstą w skrajne emocje warstwę obyczajową, w której każdy z bohaterów miał wyrazistą charakterystykę z dobrze nakreśloną przeszłością i wyzierającymi z niej demonami, determinującymi ich wybory i zachowania. Ich wypadkowa, dla podjętego, nieformalnego śledztwa przez Zdzisława, składała się na najważniejszy spośród nich – wątek społeczny odzwierciedlający miejscowe układy i zależności, których ofiarami byli nie tylko zamordowani, ale również ludzie żyjący.
Ten wątek podbudowany psychologicznie mocno wybrzmiewał w tej historii.
Jego ciężar emocjonalny w odbiorze zwiększali bohaterowie dziecięcy uzależnieni od dorosłych. Pokładający w nich ufność i nadzieję w zaspokojeniu swojej podstawowej potrzeby – poczucia bezpieczeństwa wyrażonego w tytule – nie zawiedź mnie, tato.
Autor nadał mu podwójny wymiar.
Z jednej strony ogromnej odpowiedzialności, która w sytuacji granicznej może przygnieść, wręcz złamać psychicznie, a z drugiej dać siłę, by wstać. Podnieść się i wydostać z dna rozpaczy, do którego wrzuciła go skrajna sytuacja życiowa.
Wydawałoby się nie do udźwignięcia.
To bardzo silne przesłanie motywacyjne nadało opowieści charakter terapeutyczny. Bardzo łatwo można utożsamić się w tym zakresie każdemu czytelnikowi z podobnymi, traumatyczny doświadczeniami śmierci własnego dziecka.
Całość uzupełnia wątek romansowy.
Niczym wisienka na torcie. Niezwykle delikatny, pełen rozterek i decyzji ludzi, którzy w dojrzałym wieku dysponowali umiejętnością rozumowego opanowywania emocji. Ten zabieg budował pożądane napięcie erotyczne między Zdziszkiem, bo tak nazywali go przyjaciele, a Olgą.
Historia pozostała z zakończeniem otwartym i wiele obiecującymi domysłami, co zrobi Zdzisław Mokryna w drugiej części drugiego tomu?
naostrzuksiazki.pl

„Wydawało mi się, że w mojej bieszczadzkiej samotni będę mógł z powodzeniem unikać stresujących sytuacji”.
Oj, tak! Jak się okazało – Zdzisławowi Mokrynie tylko tak się wydawało. A przynajmniej, po tragicznych wydarzeniach w Rykowie opisanych w pierwszym tomie „Zabij mnie, tato” tego cy...

Rozwiń

Zwiń

Dawno, dawno temu, przed wieloma wiekami w Królestwie Czeskim żyli szczęśliwi Czesi, tworząc własną tradycję, obyczaje i opowieści przekazywane ustnie. Dobrze im się mieszkało w okolicach Kladska, dopóki nie zostali odeń oderwani w XVIII wieku. Ich „cesarzowa Maria Teresa utraciła Śląsk w wojnie”. Od tej pory Czesi należeli do Prus. Nie na długo, bo nastał okrutny wiek XX, w którym ich ziemie przyłączono do Polski. Wtedy większość z nich powiedziała – dość i masowo wyemigrowała do Czechosłowacji.
Pozostały po nich podania.
Powszechnie zwanych z Czeskiego Zakątka, bo „u podnóża masywu granicznego Skalniaka (czes. Bor) pozostało jedenaście wsi i osad, których mieszkańcy nie porzucili rodzimej mowy; wtedy ten obszar zaczęto nazywać Czeskim Zakątkiem (czes. Ćzeský koutek)”. Ostatecznie brutalny wir historii pochłonął rdzennych mieszkańców obecnych ziem kłodzkich. To dlatego można napotkać groby Czechów z niemieckim nazwiskiem na polskiej ziemi. Ich tradycja, wierzenia i życie powszednie zachowały się w przekazach ustnych. Spisali je badacze kultury, ale w formie literackiej ukazały się dopiero w publikacjach Evy Koudelkovej.
A potem pojawił się czesko-polski projekt.
Jego celem było podniesienie poziomu wiedzy we wspólnie zamieszkanym obszarze. Jego efektem jest ta przepięknie i z ogromnym pietyzmem wydana publikacja, zawierająca czterdzieści jeden opowieści, będących autentycznym źródłem „wiedzy o ich twórcach, nie tylko przekazującym informacje o tym, jak żyli, co ich cieszyło, a co martwiło, lecz również obrazującym ich ludową filozofię oraz przesądy”. Czarujące księżniczkami, królami, skarbami, panami na zamkach i dworach, także rozśmieszające historyjkami opisującymi zabawne zdarzenia, ale również straszące diabłami, zjawami, straszydłami i hejkalem. Tego ostatniego nie znałam.
Wszystkie podzielono na trzy działy tematyczne – „O miejscach”, „O ludziach” i „O straszydłach”.
Ich czar przekazu w tekstach uzupełniały przepiękne fotografie i rysunki będące integralną częścią druku, mapki umieszczone na wyklejkach oraz komentarze na końcu książki, przybliżające „ich tło historyczne, folklorystyczne i krajoznawczo-geograficzne”.
Całość została wydana w formie albumowej.
To dlatego książka silnie angażowała moje zmysły swoją przeciekawą zawartością o rdzennych mieszkańcach ziemi kłodzkiej, których czas przeminął, zaklinając go słowach, niczym skamieniałą księżniczkę na Skalniaku. W historiach całkiem poważnych, a w niektórych podanych z humorem, na nowo ożywała przeszłość miejsc istniejących do dziś i w pewnym sensie przekazujących swoje dziedzictwo obecnym mieszkańcom tych terenów i każdemu, kto chce tu osiąść lub chociażby odwiedzić turystycznie. Korzenie, bez których nie można budować w pełni nowego życia w nowym miejscu.
I w tym tkwi czarodziejska siła tej książki i tego projektu.
naostrzuksiazki.pl

Dawno, dawno temu, przed wieloma wiekami w Królestwie Czeskim żyli szczęśliwi Czesi, tworząc własną tradycję, obyczaje i opowieści przekazywane ustnie. Dobrze im się mieszkało w okolicach Kladska, dopóki nie zostali odeń oderwani w XVIII wieku. Ich „cesarzowa Maria Teresa utraciła Śląsk w ...

Rozwiń

Zwiń

„Zapomina pani, że życie objawia się w czynach, ale swoje źródło ma w motywacji”.
Tę uwagę skierował do dziennikarki Adam Nogat. Brat zamordowanego Kazika, którego zobaczył martwego obok siebie tuż po przebudzeniu. Dzień wcześniej uczcili wyjście Adama z więzienia po dwóch dekadach odsiadki za zabójstwo handlarza samochodami. W tej sytuacji wiedział, że będzie pierwszym podejrzanym. Nikt mu nie uwierzy, że jest niewinny, a tym bardziej nie będzie szukał sprawcy, skoro wszystko wskazywało na niego, więc zbiegł z miejsca zdarzenia i ukrył się u dobrego znajomego sprzed lat. Chciał uniewinnić się publicznie poprzez wywiad z dziennikarką, który miał się ukazać w jednej z białostockich gazet. Był przekonany, że nie zabił brata, chociaż z czasem ta solidna pewność zaczynała się powoli kruszyć.
W alkoholowym amoku wszystko było możliwe.
Śledztwa podjął się komisarz z wydziału kryminalnego Komendy Miejskiej w Białymstoku – Mirosław Grodzki. Według niektórych – specjalista od zabójstw. On sam uważał, że swój talent w tym zakresie zbudował na determinacji i intuicji. Z ciekawością obserwowałam zmagania śledczego i jego współpracowników, znając... zabójcę.
Tak, tak – to kryminał obnażony.
Od początku znałam mordercę i jego motywację – zemstę. Planowaną od lat zapłatę za doznane krzywdy. Dintojrę o sile rażenia pocisku rozpryskowego, w której ginęły kolejne ofiary. Jak powiedział autor w wywiadzie Radiu Jard – „zemsta jest czymś, co się dzieje jednak wewnątrz i choćby w głowie czy w duszy człowieka, że to jest temat przewodni. Bohaterowie są tylko po to, żeby jakoś to tak zilustrować, zobrazować”. Zatem z założenia fabuła wypełniona bohaterami, ich losami i wydarzeniami miała być scenografią do ukazania mechanizmów zemsty, jej siły oraz skutków, jako najmniej docenianej emocji motywacyjnej w życiu człowieka. To dlatego moja ciekawość została przesunięta z klasycznego pytania stawianego w powieści kryminalnej – kto i dlaczego zabił? – na proces dochodzeniowy rządzony przez przypadek (w pojęciu komisarza prawidłowość) i pokrętną psychikę człowieczą. W tym ostatnim przypadku autor stworzył bardzo charakterystyczne postacie zarówno pod względem fizycznym, w którym podkreślał cechy je wyróżniające, jak i psychologicznym tłumaczonym przeszłością. Każdy z bohaterów miał za sobą mniejszą lub większą traumę wpływającą na ich logikę myślenia, podejmowane wybory czy pielęgnowane nałogi, czyniąc ich nieprzewidywalnymi w zachowaniu, bo „w mózgu siedzą siły, których czasem nie można nazwać i nie da się ich tak normalnie zmierzyć”.
Przypadek i wiatr, a dokładnie choroba fenowa, wyznaczały kierunek rozwoju fabuły.
Autor wykorzystał te dwa motywy, mocno komplikując meandry dochodzenia, pokazując przy tym, jak trudno podjąć w śledztwie wątek prowadzący do prawdy. Jak wiele bywa ślepych uliczek i zaułków bezpowrotnie zabierających czas i poświęcone na nie siły na niekorzyść nie tylko prawdy, ale również rodzin i życia osobistego bohaterów.
Miałam wrażenie, że takie podejście miało stworzyć psychologiczny charakter tego kryminału.
Niestety, tak się nie stało. Z drugiej strony, nie był to też typowy kryminał z zagadką do rozwiązania. Autor, z zawodu detektyw, pokazał, że tropienie i śledztwo to dziedziny, z których czerpał wiedzę i doświadczenie z korzyścią dla dochodzeniowej warstwy fabuły. To z niej powinien uczynić siłę swoich historii, a warstwę psychologiczną potraktować jako uzupełnienie wątków lub dopełnienie charakterystyki postaci. Te proporcje zostały w tym kryminale odwrócone.
Niestety na niekorzyść.
naostrzuksiazki.pl

„Zapomina pani, że życie objawia się w czynach, ale swoje źródło ma w motywacji”.
Tę uwagę skierował do dziennikarki Adam Nogat. Brat zamordowanego Kazika, którego zobaczył martwego obok siebie tuż po przebudzeniu. Dzień wcześniej uczcili wyjście Adama z więzienia po dwóch dekadach odsi...

Rozwiń

Zwiń